Gronkowiec złocisty (z łac. Staphylococcus aureus) jest gram-dodatnią bakterią, która występuje zarówno w jamie nosowo-gardłowej jak i na skórze zwierząt i ludzi. Charakterystyczne dla gronkowców jest to, iż wytwarzają one termoodporną enterotoksynę co oznacza, że jest ona bardzo odporna na działanie wysokiej temperatury (nie niszczy jej nawet gotowanie przez 30 minut). Temperaturą optymalną do rozwoju gronkowca jest 37° C. Zatrucia gronkowcem charakteryzują się krótkim okresem inkubacji i wynoszą średnio około 2 godzin. W następstwie zakażenia gronkowcem mogą występować takie objawy jak biegunki, wymioty, spadek ciśnienia krwi, wstrząs, a w niektórych przypadkach może dojść nawet do śmierci. Gronkowce, które nie wytwarzają przetrwalników, giną podczas ogrzewania. W przypadku gronkowca złocistego jest jednak inaczej – wytwarzana przez niego enterotoksyna jest odporna na ogrzewanie, przez co nie jest rozkładana ani w trakcie gotowania ani w trakcie pieczenia. Różnego rodzaju potrawy, takie jak wędliny, mięsa, sałatki, ciastka czy mleko i jego przetwory, mogą być przyczyną zatruć gronkowcowych. W przypadku przetworów mlecznych stanowią one przyczynę zatruć najczęściej w sytuacji, gdy przeznaczona do zamrożenia mieszanka nie została schłodzona od razu po pasteryzacji, bądź gdy rozmrożone lody zostały ponownie zamrożone. Obecność enterotoksyny w produktach spożywczych zazwyczaj nie powoduje zmiany smaku i zapachu danego produktu. Nie powoduje również bombażu konserw, gdyż gronkowce nie wytwarzają gazu.
Do zakażenia gronkowcem dochodzi w następujący sposób:
-
przez kontakt pośredni,
-
przez przedmioty codziennego użytku,
-
drogą kropelkową,
-
przez kontakty płciowe.
Do zakażenia wystarczające jest nawet niewielkie zranienie, które powodować będzie, iż do krwi oraz tkanek mogą dostać się bakterie gronkowca. Czynnikami wpływającymi na wzrost ryzyka zakażenia gronkowcem są również współistniejące choroby (jak np. cukrzyca czy nowotwory) oraz obecność ciała obcego w tkankach.
Bakterie gronkowca złocistego wywołują wiele zakażeń ropnych skóry, tkanek podskórnych oraz tkanek miękkich. Wśród nich wyróżniamy:
-
Ropnie – ograniczone ogniska ropy, które umiejscowione są w przestrzeni tkankowej.
-
Ropne zakażenia ran pooperacyjnych, pourazowych i innych.
-
Czyraki – ropne zapalenie mieszka włosowego oraz jego najbliższego otoczenia.
-
Jęczmień – określany również jako jęczmyk, jest to torbielowata infekcja powieki, która jest usytuowana na brzegu powieki, gruczołów tarczkowych i przyrzęsowych. Powracający i niedoleczony jęczmień może z czasem przerodzić się w gradówkę, która powstaje na skutek blokady gruczołów łojowych.
-
Liszajec – jest bardzo zakaźną chorobą skóry, która objawia się w postaci żółto-miodowych strupów na skórze. Bakterie przede wszystkim atakują powierzchnię skóry szyi, twarzy, okolicy nosa i ust oraz tę wokół paznokci u rąk. Liszajec bardzo często pojawia się w miejscach, w których skóra w sposób mechaniczny została rozdrapana lub uszkodzona.
-
Figówkę – jest to choroba skóry powstająca na skutek infekcji bakteryjnej obejmującej mieszki włosowe, występująca dużo częściej u mężczyzn na skutek złych nawyków higienicznych lub obniżonej odporności. Rozwój choroby następuje po wniknięciu bakterii w głąb mieszka włosowego. Jest to możliwe jeśli z pewnych powodów dochodzi do uszkodzenia mieszków bądź otaczającej je skóry. Do najczęstszych przyczyn figówki zalicza się uszkodzenie skóry rosnącymi włosami (głównie w przypadku golenia przy samej skórze, odrastania włosów w fałdach i zagięciach skóry).
-
Zapalenie mieszka włosowego – powstaje na skutek wnikania bakterii do mieszka włosowego przez ujścia gruczołów łojowych, co powoduje stan zapalny. Infekcja w sposób bardzo szybki przenosi się na inne, sąsiadujące mieszki włosowe. Zapalenie może być powierzchniowe, bądź też może dojść do głębokiego stanu zapalnego. Z czasem zmiany mogą przerodzić się w czyrak, tak jest często w przypadkach gdy pojawia się zapalenie mieszka włosowego pod pachą.
-
Zanokcicę – tym mianem określamy naciek zapalny lub ropień umiejscowiony pod paznokciem. Cechą charakterystyczną jest zaczerwienienie, które występuje w obrębie wału paznokciowego, czyli fałdy skóry otaczającej paznokieć po bokach, oraz duża tkliwość i bolesność. Bardzo szybko pojawia się obrzęk tkanki, a skóra staje się czerwona, opuchnięta i nabrzmiała, zaczyna zbierać się ropa, a palec boli. Zanokcica powstaje najczęściej na skutek nieprawidłowego wykonywania zabiegu manicure poprzez usuwanie skórek wokół paznokci przy pomocy ostrych narzędzi bądź ich usuwania zbyt blisko kieszeni paznokcia.
-
Zastrzał – jest ropnym zapaleniem, które powstaje na palcach u rąk po ukłuciu zanieczyszczonym przedmiotem. Objawami jest silny, pulsujący ból opuszka palca zwiększający się w nocy. Ropa pojawia się tuż pod powierzchnią pogrubiałego naskórka.
-
Piodermię – grudki, owrzodzenia i nacieki zapalne na skórze. Owrzodzenia szerzą się w sposób gwałtowny i mogą zajmować dużą powierzchnię skóry. Zmiany są głębokie i dobrze ograniczone od zdrowej skóry, mają charakterystyczne fioletowe i wałowate brzegi.
-
Zapalenie sutka u kobiet, które karmią piersią.
